Heç olubmu ki, həyatınızda kiməsə yaxşılıq edəndən sonra içinizdən xoş bir hislər keçirmisiniz ? Əminəm ki, olub. Bax indi sizə həmin o hislərin birindən danışaca.

Amerikanın ən çox sevdiyim adətlərindən biri də volunteer(könüllü) fəaliyyətidir. Niyə adət dedim çünki könüllülük amerikalılar ücün bir mentalitetdir, dədə-babadan gəlmə bir ənənədir ki, bunsuz özlərini təsəvvür etmirlər. Ümumiyyətlə Amerikada iyanə, yardım, bağışlama kimi addımlar yüksək qiymətləndirilir. Kiçikdən böyükə əksəriyyət bunu özünə borc sayır.  Və bunları edərkən bir növ qarşılığını gözləməsələr də, istər könüllülük formasında istər yardım formasında etdikləri yaxşılıq təbii ki, heç vaxt qarşılıqsız qalmır. Bu nə deməkdi. Burada sistemlə cəmiyətin qarşılıqlı fəaliyətinin nəticəsində qurulmuş və gündəlik normal həyata daxil olmuş bir düzəm formalaşıb. Yəni nə cəmiyyət etdiyi yaxşılığa görə hökümətdən bir şey tələb edir, nə də hökümət cəmiyyətin etdiyi yaxşılığı qarşılıqsız qoyur.

Misal üçün biri öz köhnə maşınını hansısa kilsəyə, qocalar evinə və yaxud kimsəsiz uşaqlar evinə hədiyyə edərsə, ilin sonunda o maşının dəyərini ödəyəcəyi vergi məbləğindən azalda bilər. Lakin vergi orqanının bu azalmanı qəbul edib etməmək kimi hüququ olsa da, əksər hallarda nəzərə alır.

Və yaxud digər bir misal. Müxtəlif sahələrdə könüllülük etmiş bir şəxs yeni iş üçün bir idarəyə, müəssisəyə müraciət etdikdə öz iş rezumesində hansı işlərdə neçə saat volunteerlik etdiyini qeyd edə bilər, və bu qeydlər həmin insanın şəxsi keyfiyyət göstəricilərini artıra bilər. Və təbii ki, iş şanslarını da.

Könüllülüyün üstünlükləri nədir ? Sosiallaşmaqdır. Özünü cəmiyyətin bir hissəsi hiss edirsən. Ətraf cevrənə nədəsə xeyirli olduğunu bilirsən. Gündəlik eyni tipli həyatına rəng qatırsan.  Tanımadığın insanlarla ünsiyyət qurduqca özünə inamın artır. Depresiyalardan uzaq olursan. Sağlamlığını qoruyursan. Həyatındakı boşluqları doldurursan. Biliklərini artırmaq imkanı əldə edirsən. Bəzən isə yeni peşəyə yiyələnisən. Və ən əsası savab qazanırsan, hansıkı amerikanlar savaba böyük inamla yanaşırlar.

Bilmirəm bilirsiz ya yox, Amerikada əyləncə mərkəzləri, oyun atraksionları çox azdır. İnsanların əsas əyləncələrindən biri də qeyri hökumət təşkilatlarının və şəhər administrasiyasının təşkil etdiyi könüllülük tədbirləridi ki, bu tədbirdə də iştirak edənlərin çoxları yaxşı işi olanlar, biznemenlər, dövlət idarələrində çalışanlar olur. Şəhərdəki ağaclara qulluq, kitabxanalarda müxtəlif sahələrdə pulsuz dərslər, yaşlı insanlara kömək, evsizlərə yemək paylamaq və s kimi tədbirlər yaşxı iş görərkən əyləncəyə də səbəb olur.

Bu yaxınlarda yerli mətbuatda belə bir şey oxumuşdum ki, biri təsadüf halda qəza törədir və nəticədə digəri həyatından olur. İlkin məhkəmə baxışında hakim məsələ araşdırılanadək təqsirləndirilənin 500 min dollar müqabilində zaminə cıxa biləcəyini desə də, adamın bu məbləği ödəmə imkanı olmur. Belə olan halda vəkil qoruduğu şəxsin necə yaxşı və etibar ediləcək biri olduğunu onun ailəcanlığı, dürüstlüyü və məhs könüllülük fəaliyətləri ilə isbat edərək təqsirləndirilənin minimal simvolik məbləğlə zaminə cıxarılmasına nail olur.

Gördüyünüz kimi, yaxşı insan imici Amerikada çox vacibdi. Çünki hər kəsin gələcəyi bu imicdən asılıdır. Amerikada bu imicə credit history deyirlər. Başqa sözlə inam tarixcəsi. Xallarla ölçülən uğurlu "inam tarixcəni" qurmaq üçün uzun müddət dürüst,  zəhmetkeş və yaxşı biri olman lazımdır. Ailəcanlılığın, heçkimlə konfliktivin olmaması və könüllülük fəaliyətin sənin tarixcəndəki yaxşı insan imicini formalaşdırır.

Və belə yerdə bir amerikan məsəli var, necə deyərlər - yaxşı insana can qurban !

 

 

Dünyada mövcüd olan zəngin dillərdən biri də rus dilidir. Bunu inkar etmək mümkün deyil. Biz hamımız rus dilində lazım gəldikdə oxuyub danışırıq. O da danılmazdır ki, müasir internet dövründə rus dilində informasiyadan, ədəbiyyatdan maksimum yararlanırıq. Bu əlbəttə təqdirə layiqdi. Əsrlər boyu rus dilinin bizim tariximizdə və mədəniyyətimizdə faydalı təsirləri olub. Heç kim inkar etmir ki, daha çox dil bilməyin yalnız faydası olar. Əvvəllər rus dilini bilməyimiz vacib idi, çünki onsuz nəyəsə nail olmaq çətin olardı. Amma artıq zaman o zaman deyil…

Rus dilini öyrənməyimiz dediyim kimi yaxşıdı, amma bütün hayatımızda bu dildə danışmağa məcbur deyilik. Ana dilimizin rus dilinin kölgəsində qərar tutmasına şərait yaratmamalıyıq.

Bəli mən razıyam ki, azerbaycan dili rus dili qədər zəngin və geniş istifadə olunan dil deyil. Mən onunla da razıyam ki, azərbaycan dili kənardan rus və fransız dilləri kimi dalğavari və cəlbədici səslənmir. Amma bunlar öz dilimizdən utanmağa səbəb ola bilməz. Döğma dilimizdə danışa bildiyimiz halda danışmamaq da nə deməkdir.

Orta məktəbi də rus dilində oxumaq olar. Hətta ali məktəbi də. Bu insan ömrünün 15 ilini əhatə edir. Mənim heç inanmağım gəlmir ki, orta yaşlı birinin ömrünün bütün hissəsini Azərbaycanda yaşamaqla öz dilini unuda və ya bu dildə danışa bilməyə.

Dil öyrənmək çətin iş deyil. İstənilən əcnəbi dili 2-3 il ərzində mükəmməl öyrənmək və istifadə etmək mümkündü. O isə də ola öz ana dilin. Amerikaya, Avropaya miqrasiya edən insanlar getdikləri ölkənin dilinə bir iki il ərzində asanlıqla yiyələnə bilirlərsə, digərlərinin sadəcə orta məktəbdə rus dilində təhsil almaları doğma dilində danışa bilməməsinə səbəb ola bilərmi ? Əsla yox. Dediyim ki, bu sadəcə bir bəhanədir.

O isə öz dilindən utanmaq onu kölgələmək sadəcə özünə və öz tarixinə vurulan zərbədir.

Tarixlə maraqlananlar bilir ki, Azərbaycan ərazilərində zaman-zaman ərəb, fars və rus dilləri hökmranlıq ediblər. O zamanlar da öz dilində danışmaq indiki kimi ayıb sayılarmış və savadsızlıq kimi dəyərləndirilərmiş. Dövrün ziyalıları ərəb, fars, rus dillərinə üstünlük verərmiş. Bugün onun nəticəsidir ki, tariximizdə adları keçən Babəkin, Nizaminin, Nəsiminin, şah İsmayılın kim olduğunu təyin edə bilmirik. Hansı dildə yazdıqlarına və danışdıqlarına tərəddüd edirik. Əminəm ki, bu gedişlə 500-1000 il sonraki nəticələrimiz bizim də türkmü, farsmı və ya rus köklümü olduğumuzu təyin etməkdə çətinlik çəkəcəklər. Hətta içimizdən nə vaxtsa dünya miqyasında tanınmış, ad san qazanmış biri olarsa yenə də o şəxsin kimliyini, soyunu təyin etmək mümkün olmayacaq. Çünki öz dilimizdən savayı bütün dillərdən istifadə etmişdiz. (Bugün Lütfizadə misalı dediyimə örnəkdi.)

Bir millətin başqa dildə danışması onun nəyinki genefonduna hətta müasirliyinə də təəsir edir.

Əvvəla öz dilinə hörmət etməyən xalqa başqa xalqlar da hörmət etmir. Dillərindən istifadə etdiyimiz xalqlar(rus, iran) isə heç hörmət etmir. Tarixən fars və rus dillərində danışmağımıza görə həm birincilər həm də ikincilər biz azerbaycanlıları heçə sayıblar. Bütün dünya onları heçə saydıqları halda onlar bizi heçə sayıblar. Yanlış anlaşılma olmasın deyə, bu bir şovinist çıxışlar deyil. Bu sadəcə özünü müdafiədir.

Bir millətin məhv edilməsi üçün əvvəl onun dili və folkloru məhv edilməlidi. O isə hər bir millət öz folkloruna görə sayılır və yadda qalır.

Vaxtı ilə fars indi isə rus dilli həyatımıza yeridilməklə propaqanda maşınında alətə çevrilmişik. Rus dilli kanalların propoqandası təsiri ilə yaxşını pisdən ayırmaz olmuşuq. Özümüz özümüzü sortlaşdırıb, qruplaşdırmışıq. Heç kim inkar edə bilməz ki, bugün ölkədə rus dilində danışan rusca danışmayana üstən aşağı baxır. O da faktdır ki, rusdillilər daha az vətənpərvər və daha cox vecsiz cəmiyyət olurlar. Istisnalar var təbii ki, amma bu yetərincə azdır.

Xalqlar var ki, dilləri ugrunda savaşırlar öz dillərində təhsil almaq üçün, ana dilində danışmaq üçün savaşırlar. Məhdudiyyətlərə və basqılara rəğmən dillərini qorumağa çalışırlar. Biz isə əksinə, bacardıqca öz dilimizdən qaçırıq. Uşaqlarımızı rus dilində təhsilə yönəldirik, küçədə, işdə, mağazada alındı-alınmadı özümüzü rusdilli göstərməyə çalışırıq. Hardan qaynaqlanır bizim bu rusa oxşamaq istəyimiz ?

Hər kəs istədiyi ölkədə yaşaya bilər, həyat tərzini seçə bilər. İstədiyi dilə də yiyələnə bilər. Amma heç vaxt öz vətənindən, valideynindən, folklorundan və doğma dilindən utanmamalıdır. Cünki harda oluruqsa olsun bu bizim kimliyimizdir.

Bu yazı ilə demək İstədiyim odur ki, hansı dildə təhsil aldığımızdan asılı olmayaraq, harda yaşamağımızdan və işləməyimizdən asılı olmayaraq, bir birimizlə öz aramızda ana dilimizdə danışaq.

Çox vaxt dil barədə irad tutanlara insanlar qıcıq olurlar. Patriot ve ya psevdopatriot adlandırırlar. Bəlkədə kənardan bu belə də görünür. Amma qoy o insanlar da anlasınlar ki, onların, dostlarımızın, yaxınlarımızın öz doğma dillərindən utandıqlarını gördükcə biz də onlara görə utanırıq. Onlarla bir xalqın nümayəndəsi olmaqdan utanırıq.

Mən patriot deyiləm, psevdo patriot heç deyiləm. Mən sadəcə hər bir normal vətədaş cəmiyyətinin üzvü kimi ölkəsinin, millətinin və uşaqlarının gələcəyini düşünən biriyəm.

31 Mart 2015   Namiq Ağayev

P.S. Amerika məktəblərində imiqrant ailələrin uşaqlarına bucür məsləhət verilir: “inglis dilini mükəmməl öyrənin amma evdə öz dilinizdə danışın ki, onu unutmayasınız.”